тауда ұрыс қимылдарын жүргізу кезінде байланысты қамтамасыз ету

(Обеспечение связи при ведении боевых действий в горах)

қазіргі кезде әскерлер күрделі бедермен, бірқатар жолы қиын аудандармен, жол саны шектелуімен, ұрыс техникасының барлық түрлерінің осы жолдар бойымен жылжу қиыншы-лығымен, тау сусымалары және көшкіндердің тұрақты қаупімен, тәулік бойынша ауа райының күрт өзгеруімен, ауа тығыздығының биіктікке байланысты болуымен, кез келген инженерлік жұмыстарды жүргізуге қиыншылық тудыратын тасты топырақтың болуымен, жиі жаңбырлар мен қалың тұманға байланысты көрудің шектеулі болуымен сипатталатын таулы және биік таулы жерлерде ұрыс қимылдарын жүргізуі мүмкін. Таулы жер жағдайы құрамалар мен бөлімдерді бытыраңқы бағыттар бойынша ұрыс қимылдарын жүргізуге мәжбүр етеді. Бұл әскерлердің маневр жасауын күрделілендіреді, ұрыс барысында әскерлердің өзара бірлесе қимылдауы мен әскерлерді басқаруды ұйымдастыруына қиыншылық тудырады. Тау бедері, жиі өзгеретін ауа райы және басқа факторлар ұрыс техникасының, көліктің қозғалу жылдамдықтарын шектейді, мыс., әскерлердің қозғалу жылдамдығын 10 — 20 км/сағ. дейін шектейді де, жанармай шығынын 2—3 есеге ұлғайтады. Сондықтан таулы жердегі қимылдар кезінде бөлімшелердің шабуылы мен қорғанысындағы ұрыс қимылдары үшін кәдімгі жағдайларға қарағанда кең алқап тағайындалады. Басқару пункттерінің жазылуына орын таңдау кезінде төмендегі талаптарды есепке алу керек: жекеленген бағыт бойынша әрекет жасайтын бағынышты бөлімшелермен тұрақты байланысты қамтамасыз ету, сондай-ақ әскерлер қимылын бақылау үшін қолданылатын бірқатар жазылмалы бақылау пункттерімен байланысты қамтамасыз ету. Мұның бәрі байланыс жүйесін құру кезінде таулы жердегі ұрыс қимылдарын жүргізу ерекшелік-терімен қатар, түрлі байланыс құралдарын қолдануға физикалық-географиялық жағдайлардың тікелей әсерлерін есепке алуға мәжбүр етеді. Таулы жерлерде әскерлерді басқарудың негізгі құралы радиобайланыс құралдары болып табылады. Радиобайланысты ұйымдастыру және қамтамасыз ету кезінде атмосфералық кедергілердің жоғары деңгейі мен тау бедерінің электрмагниттік толқындардың таралуына әсер ететінін есепке алу керек. Басқару пункттерінің байланыс тораптарын жазу кезінде радиостанцияларды үстем биіктіктер мен ылдилардың байланыс жүргізетін басқару пункт жағына орналастыру керек және үстем биіктіктер мен тікұшақтарда орналасқан трансляциялық станцияларды қолдану керек. Сонымен қатар қысқа толқындардың ионосферадан шағылу қасиетін пайдалана және зениттік сәулелену антенасын қолдана отырып оқшауланған бағыттарда әрекет етуші бөлімшелер араларында радиобайланысты қамтамасыз етуге болады. Таулы жерде сымды байланысты қамтамасыз ету кезінде айырықша қиыншылықтар пайда болады. Жазық жерге қарағанда кабельдік желіні жүргізу мен жинау жылдамдығы 1,5—2 есеге азаяды. Бұл жерде механикаландыру құралдарын қолдану мүмкіндігі мүлдем болмайды, желілік материалдар шығыны ұлғаяды және желілік командадағы жеке құрамның бағдарлануы қиындайды. Таулы жерде фелдъегер-пошта байланысын қамтамасыз ету де айрықша қиыншылық тудырады. Ол шектеулі жол санымен олардың өткізу қабілет-тілігінің жеткіліксіздігі, жиі өрлеу мен түсу, күрт бұрылыстар, сусымалар мен опырылымдар болуымен және таулы жердегі, әсіресе түнгі уақытта бағдарланудың күрделілігімен байланысты болады.